Badania dzienniczkowe – co to jest i jak pomagają w analizie zachowań użytkowników?

Badania dzienniczkowe (dzienniczki) w UX to metoda badawcza polegająca na zbieraniu danych na temat doświadczeń i odczuć użytkowników w trakcie używania danego produktu lub interfejsu. W ramach badań dzienniczkowych użytkownicy proszeni są o prowadzenie dziennika lub notowania dotyczących swoich wrażeń i doświadczeń podczas korzystania z produktu.

Dzienniczki mogą zawierać różnego rodzaju informacje, takie jak emocje towarzyszące użytkownikowi w trakcie korzystania z produktu, problemy, na jakie napotykał, pozytywne i negatywne wrażenia, sugestie co do poprawy interfejsu lub funkcjonalności. Badania dzienniczkowe są stosunkowo proste w przeprowadzeniu i pozwala na uzyskanie szczegółowych informacji o zachowaniach i odczuciach użytkowników, co z kolei umożliwia lepsze dopasowanie produktu do ich potrzeb.

Formy badań dzienniczkowych

Badania dzienniczkowe można przeprowadzać w różnych formatach, które dobiera się w zależności od celu badania, grupy docelowej oraz dostępnych zasobów. Najczęściej wyróżnia się dwie główne formy: tradycyjną (analogową) oraz cyfrową (digitalową).

Dzienniczki papierowe to klasyczna metoda, w której uczestnicy zapisują swoje obserwacje i refleksje na kartkach lub w specjalnie przygotowanych zeszytach. Choć coraz rzadziej stosowana, ta forma bywa przydatna w badaniach terenowych lub wśród osób o ograniczonym dostępie do technologii.

Dzienniczki cyfrowe są obecnie znacznie popularniejsze. Mogą przyjmować różnorodne formy – od prostych formularzy online (np. Google Forms, Typeform), przez aplikacje mobilne zaprojektowane specjalnie do tego celu (np. Dscout, EthOS, ExperienceFellow), aż po platformy umożliwiające nagrywanie filmów lub głosu. Niektóre dzienniczki zakładają rejestrowanie nie tylko tekstu, ale też zdjęć, zrzutów ekranu, nagrań dźwiękowych lub wideo, co pozwala jeszcze lepiej zrozumieć kontekst użycia produktu i emocje użytkownika.

Pod względem czasowym wyróżnia się też:

• dzienniczki asynchroniczne, w których użytkownicy samodzielnie, w wyznaczonym czasie (np. raz dziennie), dokonują wpisów,
• dzienniczki synchroniczne, gdzie wpisy powstają natychmiast po wystąpieniu określonego zdarzenia (np. ukończeniu zadania w aplikacji), czasem przy wsparciu automatycznych powiadomień lub przypomnień.

Niektóre badania wykorzystują również mikroblogi lub dedykowane komunikatory (np. Slack, WhatsApp), traktując krótkie wiadomości jako wpisy dzienniczkowe. Coraz częściej stosuje się także narracyjne dzienniczki wideo, w których uczestnicy relacjonują na żywo swoje doświadczenia, prezentując sposób korzystania z interfejsu i komentując swoje działania.

Przebieg badania dzienniczkowego

Przeprowadzenie badania dzienniczkowego wymaga starannego zaplanowania i wsparcia uczestników na każdym etapie. Poniżej przedstawiono typowy przebieg badania krok po kroku:

1. Określenie celu badania – zdefiniowanie, jakie informacje chcemy uzyskać i w jakim kontekście użytkownicy będą prowadzić dzienniczki.
2. Rekrutacja uczestników – dobór odpowiedniej grupy użytkowników reprezentujących docelowych odbiorców produktu lub usługi.
3. Przygotowanie materiałów i instrukcji – stworzenie szablonu dzienniczka, ustalenie formy zapisu (tekst, zdjęcia, wideo) oraz przekazanie jasnych wytycznych dotyczących częstotliwości i zakresu wpisów.
4. Wprowadzenie i onboardowanie – krótkie spotkanie lub materiał wideo wyjaśniający cel badania, sposób prowadzenia dzienniczka oraz znaczenie regularnych zapisów.
5. Faza rejestrowania doświadczeń – uczestnicy dokumentują swoje interakcje z produktem w ustalonym okresie (np. przez tydzień), często wspierani przypomnieniami (np. powiadomienia e-mail, SMS).
6. Kontakt z uczestnikami – utrzymywanie relacji, odpowiadanie na pytania, motywowanie do regularnych wpisów i upewnianie się, że badanie przebiega zgodnie z planem.
7. Zbieranie i organizacja danych – kompilacja dzienniczków, wstępna selekcja wpisów i przygotowanie ich do analizy.
8. Analiza wyników – identyfikacja wzorców, problemów i insightów, które mogą posłużyć jako podstawa do dalszych działań projektowych lub iteracji produktu.
9. Podziękowanie uczestnikom – zakończenie badania, przekazanie informacji zwrotnej oraz (opcjonalnie) symboliczna nagroda lub rekompensata za udział.

Zalety i wady badań dzienniczkowych

Badania dzienniczkowe mają wiele praktycznych zastosowań w UX, ale – jak każda metoda – wiążą się zarówno z korzyściami, jak i pewnymi ograniczeniami. Ich skuteczność zależy od właściwego dopasowania do kontekstu projektu oraz odpowiedniego zaangażowania uczestników. Poniższa tabela przedstawia najważniejsze zalety i wady tej techniki badawczej.

Badania dzienniczkowe – przykłady zastosowań

Badania dzienniczkowe są szczególnie przydatne wszędzie tam, gdzie liczy się kontekst użycia produktu, długofalowe obserwacje i subiektywne odczucia użytkownika. Poniżej przedstawiono kilka typowych scenariuszy wykorzystania tej metody w praktyce projektowej:

• Testowanie aplikacji mobilnych – użytkownicy zapisują swoje wrażenia po każdym użyciu aplikacji przez kilka dni lub tygodni, co pozwala odkryć problemy, które ujawniają się dopiero po dłuższym czasie.
• Badanie onboardingu w oprogramowaniu SaaS – analizując wpisy użytkowników, można wychwycić momenty zagubienia, niezrozumienia lub frustracji podczas pierwszych interakcji z systemem.
• Obserwacja korzystania z produktów e-commerce – dzienniczki pomagają zrozumieć, jak użytkownicy przeglądają oferty, co ich zachęca do zakupu, a co zniechęca lub budzi niepewność.
• Projektowanie rozwiązań dla specyficznych grup użytkowników – np. seniorów, dzieci czy osób z niepełnosprawnościami, które mogą korzystać z produktu w odmienny sposób niż przeciętny użytkownik.
• Ocena produktów fizycznych lub urządzeń typu smart – badani mogą dokumentować sposób ich używania w codziennych sytuacjach, w tym wygodę, trudności czy awarie.
• Monitorowanie efektów zmian w interfejsie – np. po wdrożeniu nowej wersji systemu lub layoutu strony, aby sprawdzić, jak zmieniło się postrzeganie i komfort użytkowania.