Ile razy w życiu zdarzyła Ci się taka sytuacja: ważna prezentacja, rozmowa czy też egzamin już jutro, a materiały do przejrzenia są liczone w dziesiątkach, jeżeli nie setkach stron. Czas ucieka, motywacja też, bo taki ogrom pracy potrafi skutecznie zniechęcić do nawet pobieżnego przejrzenia. Są jeszcze LLM-y, ale one zbyt często dorabiają sobie własne „fakty”, halucynują i mają problem z trzymaniem się jedynie wskazanego zakresu danych oraz kontekstu.
Ale jest sposób, aby przyswoić najważniejsze informacje bez zarywania nocy. I to nawet w formie audio albo przystępnego FAQ. Poznajcie NotebookaLM – asystenta AI, który zrewolucjonizował pracę z dużymi lub specjalistycznymi źródłami.
Notebook LM to narzędzie od Google do analizy dokumentów, prezentacji i treści na stronach internetowych. Zaszyte w nim narzędzie do analizy języka wykorzystuje Gemini 2.0 – a więc ten sam model, który jest dostępny za pośrednictwem Gemini Advanced. Dzięki zastosowaniu tak dużego LLM-a użytkownik może zadawać skomplikowane pytania do wgranych źródeł, poprosić o stworzenie podsumowania, briefów czy instrukcji.
Co jest chyba najważniejsze, narzędzie opiera się wyłącznie na źródłach, które dodasz do tzw. notatnika (i ewentualnym kontekście, jaki dodasz w trakcie konwersacji). Jak zadasz mu pytanie, które ma się nijak do wgranych źródeł, to NotebookLM na nienie odpowie. Tak, nie będzie udawał, że wie coś na temat, o który go zapytasz. Z rozbrajającą szczerością odpowie, że nie ma informacji na dany temat.
Dodatkowo narzędzie pozwala podczas konwersacji na szybkie sprawdzenie, skąd zostały zaczerpnięte informacje – jest to możliwe dzięki interaktywnym odnośnikom. Eliminuje to niemal do zera ryzyko halucynacji, a ewentualne „wpadki” raczej wynikają z niezrozumienia jakiegoś wyrażenia lub kontekstu. A dzięki wspomnianym odnośnikom, można szybko takie błędy wychwycić.
W podstawowej wersji NotebookLM jest dostępny dla każdego użytkownika Google’a. Wyjątkiem są plany firmowe, gdzie administrator może wyłączyć możliwość korzystania z Notebooka (podobnie jak z innych narzędzi AI z ekosystemu Google). Wersja Plus zwiększa zaś limity zapytań i źródeł i udostępnia kilka dodatkowych opcji, które ułatwiają dopasowanie stylu odpowiedzi asystenta do konkretnej sytuacji oraz pozwalają na większą kontrolę nad udostępnionymi notatnikami.
Główną przestrzenią roboczą jest notatnik. To do niego dodajemy źródła, w nim konwersujemy z asystentem oraz w nim także znajdują się narzędzia, które pozwolą nam na opracowanie i zrozumienie materiałów.
Przejdziemy teraz przez najważniejsze funkcje i narzędzia zawarte w NoteBookLM. Główne cechy to:
Jak już wspomniałam, własne dokumenty można wgrać jako „źródła wiedzy” dla modelu. System będzie poruszał w obrębie wgranych treści podczas odpowiadania na pytania. Obslugiwane typu plików to m.in. PDF, Google Docs, Google Slides, txt, niektóre formaty audio, więc gama jest dość szeroka.. Jest także możliwość dodania do źródeł wiedzy linku do strony oraz filmu publicznego na YouTube.
NLM działa na modelach językowych znanych z reszty narzędzi Gemini, dzięki czemu możliwe jest zadawanie pytań w języku naturalnym, a odpowiedzi także brzmią w miarę naturalnie. Dodatkowo odpowiedzi są wzbogacone o odnośniki do źródeł, dzięki czemu możemy zweryfikować jakość i trafność analizy przez LLM.
Jeżeli wolimy sami tworzyć ręcznie notatki, lub chcemy jedynie wypunktować najważniejsze dla nas punkty, NLM ma osobne pole do robienia własnych zapisków i streszczeń. Notatki takie możemy zapisać (tak jak odpowiedzi) lub skonwertować na źródło dla naszego notatnika.
Dla wielu najprzydatniejsze jest automatyczne generowanie treści na podstawie zawartości dokumentu. Zestawy pytań i odpowiedzi, streszczenia, quizy – to wszystko pozwala na szybkie przyswojenie lub odświeżenie wiedzy, albo przygotowanie materiałów do pracy z uczniami.
W przypadku skomplikowanych zagadnień przydatne są funkcje osi czasu i mapy myśli. W pierwszym przypadku LM na podstawie źródeł tworzy oś z najważniejszymi wydarzeniami, postaciami i pojęciami pojawiającymi się w źródłach. Druga funkcja zaś tworzy interaktywną mapę pojęć. Każdy z elementów po kliknięciu wywołuje komendę z prośbą o opisanie zagadnienia w świetle przedstawionych źródeł.
Cytowanie ze źródeł – każda odpowiedź jest opatrzona odniesieniem do konkretnego miejsca w dokumencie
Oś czasu
Kiedy już wiadomo, co może to narzędzie, warto przyjrzeć się, komu i kiedy może się przydać. A zastosowań jest naprawdę wiele – zarówno na gruncie zawodowym, jak i prywatnym.
Jeżeli masz bazę materiałów, prezentacji czy filmów dotyczących nauczanego przez Ciebie tematu – Notebook LM może bardzo usprawnić Twoją pracę.
Szybkie przygotowanie materiałów edukacyjnych, quizów, konspektów, pytań do testów – i to wszystko na bazie własnych plików.
Analiza dużych dokumentów, raportów lub wywiadów potrafi być nużąca i czasochłonna. NotebookLM może pomóc w tworzeniu osi czasu z najważniejszymi wydarzeniami, w weryfikacji faktów, tworzeniu briefów (np. przed wywiadami) lub w tworzeniu obszernych streszczeń.
Porządkowanie i przeszukiwanie uchwał, analiz, raportów? Z NLM może być o wiele prostsze. Przeszukiwanie wielostronicowych ustaw czy regulaminów w poszukiwaniu jednego interesującego nas paragrafu zamiast wielu minut może trwać kilkanaście sekund.
Przykład z życia: w ostatnim czasie w wielu miejscach spotkałam się z koncepcją NVC (komunikacji bez przemocy). Zaciekawiło mnie to i chciałabym dowiedzieć się więcej na ten temat. I mogłabym teraz rzucić się na głęboką wodę i usiąść do lektury książek Rosenberga. Ale zwykle takie sięganie od razu do źródeł w filozofii (i psychologii) to nie jest najlepszy pomysł dla laika. Poprosiłam więc o wsparcie NotebookLM i skorzystałam z opcji Odkryj źródła.
Na tym etapie mogę wybrać, czy wszystkie źródła są warte dodania. Po ich zaimportowaniu mogę też dodać własne materiały. Po przetworzeniu wszystkich źródeł wybieram opcję Mapa myśli. Wygenerowana mapa jest interaktywna – można wchodzić głębiej w poszczególne gałęzie i zagadnienia.
Po kliknięciu któregoś z kafelków NotebookLM przygotuje rozwinięcie danego zagadnienia. Mogę je zapisać w notatkach i wrócić do tego w przyszłości bez konieczności wchodzenia w Mapę. Dzięki temu mogę szybko zapoznać się z najciekawszymi dla mnie zagadnieniami w tym temacie i już z większym pojęciem, czym jest NVC, sięgnąć po „poważniejsze” lektury dotyczące tematu.
W przypadku nauki nowych umiejętności lub zdobywania wiedzy na bardzo specjalistyczny temat NotebookLM jest w stanie również zaproponować harmonogram nauki (czy też treningu). Załóżmy, że trenujesz do półmaratonu. Jeżeli wgrasz źródła ze źródeł tematycznych, wyniki badań naukowych dotyczących treningu biegaczy i dasz Notebookowi kontekst, np. startujesz w półmaratonie za rok, do tej pory nie trenowałeś regularnie, potrzebujesz planu na każdy miesiąc przygotowań itd., to dostaniesz garść wskazówek opracowanych na podstawie dostarczonych źródeł. Nie zastąpi to opieki trenera, ale samoukowi może dać solidną podstawę do pierwszych przygotowań.
Żadne narzędzie nie jest idealne – także NotebookLM. Na przykład widoczne są jeszcze niedociągnięcia w obsłudze języka polskiego (szczególnie w funkcji podsumowań audio). Podcasty nie brzmią jeszcze zbyt naturalnie – w przeciwieństwie do anglojęzycznej wersji. Chociaż tutaj można być dobrej myśli, bo szybkość rozwoju modeli z rodziny Gemini jest naprawdę imponująca.
Najczęściej pojawiającym się problemem w trakcie pracy z NLM są błędy w odczytaniu zawartości strony. Czasami narzędzie nie jest w stanie odczytać treści, niekiedy jest też ono blokowane. Samo poszukiwanie stron przez NLM też nie jest jeszcze najlepsze i przede wszystkim jest ograniczone do jedynie dziesięciu stron – tu jak na razie o wiele lepiej sprawdza się Gemini Deep Research oraz wyszukiwanie źródeł za pomocą Chata GPT 4o.
Kolejny minus – brak integracji z Google Drive w czasie rzeczywistym. Zaktualizowane pliki trzeba dodawać ręcznie do notatnika. NotebookLM w momencie dodania pliku z Dysku tworzy sobie wewnętrzna kopię dokumentu – i już nie “zagląda” do oryginału, czy może pojawiły się w nim jakieś zmiany. Może to być uciążliwe, jeżeli NotebookaLM traktujemy jako chatbota-pomocnika np. w procesie obsługi klienta czy do rozpatrywania reklamacji na podstawie skomplikowanego regulaminu. Musimy sami pamiętać o załadowaniu najnowszej wersji pliku do NotebookaLM. Z drugiej strony aplikacja z tak ciągłym dostępem do plików mogłaby budzić wątpliwości co do bezpieczeństwa danych.
Innym mankamentem jest to, że narzędzie obsługuje tylko wybrane typy plików – przede wszystkim tekstowych. Nie obsługuje obrazów i słabo sobie radzi z grafikami innymi niż wykresy w prezentacjach i innych plikach/na stronach.
Jak przy każdym narzędziu w chmurze, należy z dużą dozą ostrożności korzystać z niego w przypadku analizy dokumentów wewnętrznych. Dobrą praktyką jest unikanie umieszczania w NLM plików, które mogłyby zawierać dane wrażliwe.
Cecha, do której najbardziej nie mogłam się przyzwyczaić to znikające konwersacje. Historia chatu jest dostępna tylko w danej „sesji”. Możemy zapisać jedynie odpowiedzi. Wielka szkoda, ponieważ nieco komplikuje proces testowania i eksperymentowania z różnymi rodzajami promptów.
Do niedawna minusem był też brak aplikacji i dostęp jedynie ze strony notebooklm.google.com. Sprawiało to, że korzystanie z narzędzia na smartfonie lub tablecie było dość uciążliwe, na mniejszych ekran prawie niemożliwe. Jednak w końcu została udostępniona wersja mobilna, która w dużej mierze rozwiązuje ten problem.
Szybki dostęp do wiedzy, porządkowanie informacji, efektywność, małe prawdopodobieństwo halucynacji – to kilka z wielu zalet narzędzia od Google. Rozwiązania takie jak NotebookLM są niesamowitym wsparciem w pracy edukatora, managera czy nawet copywritera. Ale nie zastąpią krytycznej analizy i kreatywności.
Bo trafność odpowiedzi jest zależna od zadanego pytania oraz – przede wszystkim od jakości i struktury źródeł. Garbage in garbage out. I tak, w selekcji źródeł technologia też może nas wesprzeć – ale nie wyręczy. Więc warto sprawdzić, czy NotebookLM jest dla Ciebie. Ale używaj go z głową.
